Albanees ijzerkruid

Deze soort heeft nog geen Nederlandse of zelfs maar een Engelse benaming. Hij komt alleen voor op de hellingen van de Tomorr, een bergketen op Albanees grondgebied nabij de steden Berat en Skrapar. De maximale hoogte van 2,416 meter bereikt deze bergketen bij de Çuka e Partizanit ('Top van de Partizaan') die daarmee de hoogste berg in Centraal-Albanië is.
Het lijkt het ons een goed idee om dit ijzerkruid maar simpelweg te benoemen als Albanees ijzerkruid (Sideritis raeseri).

Albanees ijzerkruid groeit, net zoals al zijn andere familieleden, op rotsachtige hellingen op hoogtes van meer dan 1,000 meter. Deze planten zijn winterharde, bloeiende vaste planten die zich hebben aangepast om te overleven met weinig water en weinig grond. Soms houdt ijzerkruid zich zelfs krampachtig vast op een kale rots. En geloof ons: op hoogtes boven de 1,000 meter zijn de omstandigheden soms zeer onaangenaam.

Zelfs de oude Grieken noemden deze familie van kruidachtigen al ijzerkruid en het opmerkelijke is dat deze planten inderdaad behoorlijk wat ijzer bevatten, tot wel 52.5 milligram per 100 gram. Je zou kunnen verwachten dat het drinken van een extract van Albanees ijzerkruid kan helpen om bloedarmoede tegen te gaan.

Wetenschappelijk onderzoek toont inmiddels aan dat een extract van Albanees ijzerkruid mogelijk kan worden ingezet als middel tegen huidinfecties. Het zou kunnen werken tegen een aantal bekende bacteriesoorten, waaronder Staphylococcus aureus en Staphylococcus epidermidis[1].

De wetenschappelijke naam van dit ijzerkruid staat op Wikipedia foutief vermeld als Sideritis raiseri. Dit moet dus Sideritis raeseri zijn.

[1] Krgović et al: Bioassay-Guided Skin-Beneficial Effects of Fractionated Sideritis raeseri subsp. Raeseri Extract in Plants (Basel) - 2022

IJzerkruid en Echinacoside

Doktor Vogel brengt al jarenlang Echinaforce op de markt. Dat is een in heel veel alcohol opgelost extract van de rode zonnehoed (Echinacea purpurea). Het zou helpen tegen verkoudheid en andere vervelende virusinfecties, al kun je volgens ons dan veel beter voor het slapen een glaasje Beerenburg nemen.
A.Vogel, zoals het bedrijf nu hernoemd is, alsmede het het Zwitserse moederbedrijf, maken echter nergens duidelijk welk stofje precies verantwoordelijk is voor deze antivirale werking. Ze vinden simpelweg dat een extract van de hele plant de veronderstelde helende werking heeft.

Maar in de familie der zonnehoeden (Echinacea spp.) worden wel degelijk interessante stofjes aangemaakt. Een voorbeeld daarvan is echinacoside, een natuurlijk fenol. Het is een in water oplosbare secundaire metaboliet van enkele zonnehoeden. In de wortels van de smalbladige zonnehoed (Echinacea angustifolia) komt ongeveer één procent van die echinacoside voor, terwijl in de wortels van de bleekroze zonnehoed (Echinacea pallida) ongeveer een half procentje zit. In de zo geroemde rode zonnehoed komt echinacoside slechts als sporenelement voor.

Aan echinacoside is inmiddels behoorlijk wat wetenschappelijk onderzoek verricht[1]. Het lijkt dat het een beschermende werking in de hersenen heeft. Tientallen wetenschappelijke onderzoeken lijken intussen aan te tonen dat echinacoside ook een positief effect heeft bij de Ziekte van Parkinson en de Ziekte van Alzheimer. De ontstekingsremmende eigenschappen van echinacoside lijken ook het hart tegen allerlei kwalen te beschermen.

Het zou dus een goed idee zijn om echinacoside regelmatig in te nemen, maar hoe doe je dat als Echinaforce volstrekt nutteloos is?

Welnu, het blijkt dat in ijzerkruid (Sideritis spp.) die echinacoside ook in behoorlijke hoeveelheden verborgen zit[2]. Het welgemeende advies van ons is dus om regelmatig een kopje ijzerkruid te drinken. Of dat glaasje Beerenburg, maar daar zit die echincoside weer niet in.

[1] Liu et al: Echinacoside, an Inestimable Natural Product in Treatment of Neurological and other Disorders in Molecules – 2018
[2] Żyżelewicz et al: Polyphenols and Other Bioactive Compounds of Sideritis Plants and Their Potential Biological Activity in Molecules - 2020

De historie van ijzerkruid

De Grieken staan niet echt bekend om hun voorliefde voor thee. Als zij het over thee hebben dan hebben ze het vrijwel altijd over chai tou vounou (χαι του βουνού). Vertaald is dat 'thee van de berg' ofwel 'bergthee'. Het kruid is bij ons meer bekend als ijzerkruid.
IJzerkruid is al sinds onheugelijke tijden (en dat is lang, heel lang) in gebruik als medicinale drank of simpelweg als een verfrissende drank. Grieken gebruikten (en gebruiken) dit kruid ook om energie te herwinnen en het geheugen te stimuleren. Tot op de dag van vandaag is het verreweg het meest populaire en beroemde kruid in dat land.

Iedereen, die ooit gedurende de wintermaanden in Griekenland is geweest, moet kennis gemaakt hebben met een heerlijke hete kop ijzerkruid, traditioneel gedronken zonder melk en suiker.

De Oudgriekse allesweter Theophrastus (372-287 vChr), die alom wordt beschouwd als de vader van de biologie, heeft geschreven dat ijzerkruid (Sideritis) werd geroemd vanwege diens eigenschap om wonden als gevolg van ijzeren voorwerpen, zoals een pijlpunt of zwaard, te kunnen genezen. Modern wetenschappelijk onderzoek heeft intussen uitgewezen dat de essentiële oliën van ijzerkruid inderdaad een antibacteriële werking hebben en dat zal de wondheling zeker bevorderen[1]. Zonder bijkomende infectie zal iedere wond immers veel beter en sneller genezen.

De oude Grieken dachten bovendien dat een brouwsel met ijzerkruid ook behulpzaam was om een verkoudheid sneller te laten genezen. Aangezien een verkoudheid veroorzaakt wordt door diverse virussen is het handig om te weten dat ijzerkruid ook stofjes bevat die een antivirale werking hebben[2].

Het regelmatig drinken van ijzerkruid lijkt zelfs een positief effect te hebben op de gevolgen van neurodegeneratieve ziektes, zoals de Ziekte van Alzheimer en dementie[3]. Dus ook daarin hadden de oude Grieken gelijk en liepen dus millennia voor op onze moderne wetenschap.

[1] Basile et al: Antibacterial and antioxidant activities in Sideritis italica (Miller) Greuter et Burdet essential oils in Journal of Ethnopharmacology – 2006
[2] E González-Burgos et al: Sideritis spp.: uses, chemical composition and pharmacological activities-a review in Journal of Ethnopharmacology – 2011
[3] Jacqueline Hofrichter et al: Sideritis spp. Extracts Enhance Memory and Learning in Alzheimer's β-Amyloidosis Mouse Models and Aged C57Bl/6 Mice in Journal of Alzheimers' Disease – 2016

Caurelliaans ijzerkruid

De Sierra del Courel (Serra do Courel in de Galicische taal) is een bergketen in Galicië (Noordwets-Spanje) die zich uitstrekt door een aantal gemeenten in de regio Courel, waaronder Folgoso do Courel, Quiroga en Pedrafita do Cebreiro. De keten heeft een oppervlakte van ongeveer 21,000 hectare met sterke hoogteverschillen, die variëren van circa 500 meter in de vallei van de rivier de Lor tot meer dan 1,500 meter hoogte op de hoogste bergen, zoals Montouto (1,541 meter), Formigueiros (1,643 m) of de piek van Pía Paxaro (1,610 m). De rivier de Lor en zijn verschillende zijrivieren vormen rijke valleien met diverse ecosystemen die deze bergketen tot het belangrijkste botanische reservaat van Galicië maakt.

Het hele gebied is zeer geschikt voor trektochten om op die manier te genieten van de natuur in zijn wildste, meest levendige vorm. Meer informatie daarover is hier te vinden.

Het gebied is in het bezit van een unieke natuur. We kunnen in de Sierra del Courel zelfs nog opstanden vinden van de Mediterrane kermeseik (Quercus coccifera), die ooit de voedselbron was van de kermes, een geslacht van insecten waaruit een rode kleurstof met de naam karmozijn werd gewonnen.

In O Courel zijn verschillende devesas (inheemse bossen), zoals die van A Rogueira, ook het vermelden waard. Dit is een van de rijkste en mooiste botanische reservaten in Galicië of zelfs heel Spanje. De valleien zijn vooral bedekt met kastanjebomenbossen.

Er groeit bovendien nog een unieke soort ijzerkruid. De wetenschappelijke naam daarvan luidt Sideritis caureliana. Aangezien caureliana de Latijnse vertaling is van O Caurel, een alternatieve versie van do Courel, kunnen we deze soort zonder dralen de naam Caurelliaans ijzerkruid geven. Botanici geloven soms dat deze soort ook wel eens een ondersoort kan zijn van de Hyssopbladig ijzerkruid (Sideritis hyssopifolia) kan zijn. De wetenschappelijke naam is dan uiteraard Sideritis hyssopifolia caureliana.

IJzerkruid en Hyperactiviteit

IJzerkruid wordt in het Mediterrane gebied traditioneel gebruikt als kruidendrank, in enkele gerechten als smaakmaker en voor diverse therapeutische doeleinden.
De Sideritis scardica is vernoemd naar de tegenwoordige Šar bergketen, die Kosovo, noordelijk Macedonië en Albanië doorsnijdt. In de klassieke oudheid werden de bergen door de oude Grieken Scardus, Scodrus of Scordus genoemd. Die naam evolueerde in de loop van de eeuwen tot diens huidige naam. Zullen we de soort maar Scardisch ijzerkruid gaan noemen?

Dr. Rainer Knörle, een Duitse wetenschapper, heeft Scardisch ijzerkruid eens onderzocht om te bekijken of het mogelijk een effect zou kunnen hebben op monoamine transporters in de hersenen. Die monoamine transporters zijn verantwoordelijk voor de heropname (ofwel reuptake) van de neurotransmitters serotonine, dopamine, norepinephrine[1].

Hij bekeek de heropname van serotonine, noradrenaline and dopamine uptake in synapsen van rattenhersenen. Een synaps kan gezien worden als het 'doorgeefluik' van de signalen, die door de verzendende zenuwcel naar de ontvangende zenuwcel worden verstuurd. Die signalen bestaan uit neurotransmitters. Bovendien werd gekeken naar de serotoninen opname in menselijke hersencellen. Uiteraard gebeurde dit met speciaal doorvoor gekweekte cellijnen.
Alle extracten remden de heropname van alle drie monoamies in de synapsen van ratten. De op alcohol gebaseerde extracten lieten een beter resultaat zien dan die op waterbasis. De remming van de transporter van serotonine was zelfs nog beter met een extract op basis van methanol. Geen wonder natuurlijk, omdat alcohol en methanol betere oplosmiddelen zijn dan water.

De gemeten EC(50)-waarden bevonden zich tussen de 30 tot 40 μg/ml. De EC(50)-waarde van het methanolextract was nog effectiever met 1.4 μg/ml. EC(50) is een afkorting van half maximal effective concentration en heeft te maken met de concentratie van een medicijn, dat een reactie (response) oplevert halverwege tussen de basislijn en het maximum na een gespecificeerde inwerkingstijd. Zie hier voor een uitleg.

De onderzoeker gelooft dat extracten van de Scardisch ijzerkruid mogelijk werkzaam kunnen zijn bij de behandeling van psychische stoornissen die verband houden met slecht functionerende monoamine neurotransmitters, zoals angststoornissen, diepe depressies, ADHD en neurodegeneratieve ziektebeelden als dementie en de Ziekte van Alzheimer.

Voor mensen die bijvoorbeeld last hebben van de gevolgen van ADHD en liever geen medicatie als methylfenidaat willen slikken is dit onderzoek natuurlijk ook bijzonder interessant.

[1] Knörle: Extracts of Sideritis scardica as triple monoamine reuptake inhibitors in Journal of Neural Transmission – 2012

Heilig ijzerkruid

Op school hebben we ooit geleerd dat er zich in Europa een aantal mini-staatjes verborgen liggen. Als we Luxemburg de grootste van die kleintjes noemen, dan komen we Andorra (468 km2), Malta (316 km2), Lichtenstein (160 km2), San Marino (61 km2), Monaco (2.02 km2) en Vaticaanstad (0.44 km2) in afnemende grootte tegen. Toch is er nog een door velen vergeten staatje in Europa en dat is Athos in Griekenland.
Athos (335.63 km2) is zowel een berg als een schiereiland en er bevinden zich 20 kloosters die onder direct bestuur en verantwoordelijkheid staan van de Patriarch van Constantinopel. Het eiland is dus de facto onafhankelijk van Griekenland. Er leven zo'n 2000 monniken. De aanwezigheid vrouwen is er niet toegestaan. Die zouden de monniken maar op zondige gedachten kunnen brengen.

Het schiereiland is al eeuwenlang ongerept en daardoor zijn er nog steeds kleine populaties van planten te vinden die elders niet (meer) voorkomen. Eéntje daarvan is heilig ijzerkruid (Sideritis athoa)
De soortnaam, athoa, is uiteraard de Latijnse vorm van Athos. De naam Athos is afkomstig uit de Griekse mythologie. Het is de naam van één van de giganten die de Griekse goden uitdaagden gedurende de gigantomachia ('oorlog der giganten'). Athos gooide een geweldige grote rots naar de zeegod Poseidon, miste de god en de rots viel in de zee. Dat werd Athos, het schiereiland.

Heilig ijzerkruid wordt in Griekenland gezien als de soort die de beste effecten op de gezondheid heeft. Kennelijk is de heilige sfeer van het schiereiland ook dit ijzerkruid goed gezind. De monniken gebruiken het ook en bereiken vaak een hoge leeftijd in goede gezondheid.

Libanees ijzerkruid

Studies of ethnobotanical usages in south-eastern Turkey are rare, zo begint een wetenschappelijk onderzoek[1]. Dat het gebruik van planten in die regio voor de buitenwereld vrijwel onbekend is, is niet zo verwonderlijk. De regio is het toneel van een Koerdische vrijheidsstrijd en is – mede daardoor – vrijwel onbereikbaar voor wetenschappers.
[Foto: Flora of Israel Online]
Maar toch zijn wetenschappers er eindelijk in geslaagd om een studie te maken van planten die in oostelijk Turkije als nuttig gezien worden. Ze vonden verschillende wel 368 verschillende soorten, waarvan 35% voor medische doeleinden gebruikt worden. Daaronder ook de Sideritis libanotica subsp. linearis.

De soortnaam, libanotica, is afkomstig uit het Latijn, waar het '(uit) Libanon' betekent. Natuurlijk heeft deze ijzerkruidsoort nog geen Nederlandse soortnaam, maar de verklaring van zijn Latijnse soortnaam levert een perfecte naam op: Libanees ijzerkruid.

Deze ijzerkruid soort komt voor van Israel, Libanon en het hele zuidelijke deel van Turkije.

Van de bladeren en bloemen van Libanees ijzerkruid wordt in die contreien een kruidenthee gezet. Deze kruidenthee (of tisane) wordt speciaal gebruikt bij koude weersomstandigheden. Reken maar dat het in bergachtige oostelijk Turkije (of Noord-Koerdistan) behoorlijk koud kan zijn. In de keuken neemt hij vaak de plaats van salie in. De hele plant doet daar ook dienst als bezem.

[1] Akgul et al: An ethnobotanical study in Midyat (Turkey), a city on the silk road where cultures meet in Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine – 2019. Zie hier.

Het Mediterrane Dieet: Kruiden

Het Mediterrane Dieet staat al een tijdje volop in de belangstelling van de wetenschap en van mensen die een gezonde levensstijl proberen te volgen. In willekeurige volgorde zou je meer olijfolie, verse groenten, bonen, noten, verse vis en wijn moeten consumeren. Daar tegenover staat dat je je moet matigen met het eten van rood vlees en koolhydraten.
De moderne manier van leven met teveel stress en ongezonde voedingsgewoonten, leidt niet alleen tot obesitas, maar ook tot subklinische ontstekingen. Dat zijn ontstekingsreacties die 'onder de radar' blijven, maar ongemerkt toch schade veroorzaken. Op de lange termijn kan dit leiden tot hart- en vaatziekten of zelfs dementie.

Van een aantal van de genoemde voedingsmiddelen in het Mediterrane Dieet is bekend dat ze die subklinische ontstekingen in het lichaam kunnen tegengaan of verminderen. In olijfolie (en olijven) zitten bijvoorbeeld stofjes (Oleocanthal en Oleuropein) verstopt die die ontstekingen kunnen tegengaan. Ze werken op dezelfde manier als ibuprofen[1]. Overigens zitten in wijn ook al van die ontstekingsremmende stoffen, waaronder de bittersmakende tannines.

Maar in het Middellandse Zeegebied wordt bovendien veel gebruik gemaakt van verse kruiden. Verse houtige kruiden, die groeien in de warme temperaturen in Zuid-Europa, bevatten relatief veel essentiële oliën. Tijm[2], oregano[3], ijzerkruid [4] zijn bij uitstek kruiden die een positieve uitwerking op het menselijk lichaam hebben. De ontstekingsremmende effecten van deze kruiden beschermen al je organen tegen oxidatieve stress.

Ik hoef je nu niet meer uit te leggen dat extra Mediterrane kruiden in je dieet opnemen een heel goed idee is.

[1] Beauchamp et al: Phytochemistry: ibuprofen-like activity in extra-virgin olive oil in Nature – 2005 [2] Qadir et al: Analgesic, anti-inflammatory and anti-pyretic activities of Thymus linearis in Pakistan Journal of Farmaceutical Science – 2016
[3] Silva et al: Anti-inflammatory and anti-ulcer activities of carvacrol, a monoterpene present in the essential oil of oregano in Journal of Medicinal Food – 2012
[4] Tadíc et al: Anti-inflammatory, gastroprotective, and cytotoxic effects of Sideritis scardica extracts in Planta Medica – 2012

IJzerkruid en Alzheimer

De Ziekte van Alzheimer is een vorm van dementie. Het veroorzaakt voortdurend toenemende problemen met geheugen, denken en gedrag. Uiteindelijk kan iemand niet meer zelfstandig leven, moet worden opgenomen en zal tenslotte overlijden aan de gevolgen van Alzheimer. Alzheimer is een ziektebeeld dat voornamelijk genetisch 'gestuurd' wordt en men heeft ontdekt dat een mutatie in een drietal genen kan ontstaan. De meest voorkomende mutatie verhoogt de productie van het eiwit Aβ42, die de belangrijkste component van plaque in de hersenen is. Onder de microscoop is die plaque het meest zichtbare symptoom van Alzheimer.

Veel onderzoek wordt daarom verricht naar medicijnen die (de vorming van) plaque kunnen verminderen. Ook kruiden, zoals ijzerkruid, worden aan onderzoek onderworpen in de hoop dat er positieve effecten kunnen worden ontdekt.

Tijdens zo'n onderzoek werden muizen, die genetisch zijn zo aangepast dat ze een verhoogde productie van Aβ42 hebben, behandeld met een extract van twee vormen van ijzerkruid (Sideritis euboea en Sideritis scardica).
De onderzoekers ontdekten dat een extract van beide soorten ijzerkruid de muizen een gestandaardiseerd doolhof veel beter konden doorlopen dan muizen zonder extract of muizen die een extract van slechts één plant hadden gekregen[1]. De score was zelfs zo goed dat er geen verschil meer was tussen die Alzheimer-muizen en gezonde muizen.

Ten opzichte van onbehandelde muizen, bleken muizen, die 100 dagen werden gevolgd, niveaus van Aβ42 te hebben die rond de 40 procent lager waren. Bij geen enkele muis werden bijwerkingen waargenomen. De onderzoekers zien een 'gunstig potentieel' voor ijzerkruid bij de preventie en behandeling van de Ziekte van Alzheimer.

Ook via een ander onderzoek bleek de werkzaamheid van ijzerkruid bij de ziekte van Alzheimer. Het blijkt dat Forsythoside A in de hersenen een ontstekingsremmend effect heeft[2]. Het blijkt dat ijzerkruid heel rijk is aan Forsythoside A[3].

[1] Hofrichter et al: Sideritis spp. Extracts Enhance Memory and Learning in Alzheimer’s β-Amyloidosis Mouse Models and Aged C57Bl/6 Mice in Journal of Alzheimer's Disease – 2016. Zie hier.
[2] Wang et al: Forsythoside A Mitigates Alzheimer's-like Pathology by Inhibiting Ferroptosis-mediated Neuroinflammation via Nrf2/GPX4 Axis Activation in International Journal of Biological Sciences - 2022
[3] Żyżelewicz et al: Polyphenols and Other Bioactive Compounds of Sideritis Plants and Their Potential Biological Activity in Molecules - 2020

IJzerkruid: Antibacterieel

Italiaans ijzerkruid (Sideritis italica) groeit uitbundig aan de kusten van het noordelijk Middellandse Zeegebied. Het kruid wordt veelvuldig toegepast in de traditionele geneeskunde. Vochtafdrijving is misschien wel de meest bekende toepassing, maar het heeft ook een behoorlijke antibacteriële werking. Dat is interessant omdat we steeds meer te maken krijgen met infectieziektes waartegen antibiotica niet meer voldoende werkzaam blijkt te zijn.
Wetenschappers hebben de essentiële oliën van bloemen en blaadjes van Italiaans ijzerkruid eens getest tegen een hele serie bacteriën[1]. Zowel Gram-positieve als Gram-negatieve bacteriën moesten bij hen op appèl komen.

De meest bekende was de Helicobacter pylori, de bacterie die in verband wordt gebracht met (het ontstaan van) maagzweren. Het bleek dat de essentiële olie van Italiaans ijzerkruid de groei al remde bij een dosis tussen de 5 and 25 μg/ml.

Bij concentraties tussen 3.9 en 250 μg/ml vertoonden de oliën een behoorlijk antibacterieel effect tegen zowel Gram-positieve als Gram-negatieve bacteriën. De oplossing vertoonde een sterk positief effect bij bijvoorbeeld Pseudomonas aeruginosa (multiresistente bacterie bij planten en dieren), Proteus mirabilis (10 tot 20% is al resistent tegen eerste-generatie cephalosporines en ampicilline) and Proteus vulgaris (heeft steeds hogere doses antibiotica nodig om gedood te worden).

Dat lijkt allemaal goed nieuws, maar het probleem is: hoe krijg je voldoende van de werkzame stof op de juiste plaats in het lichaam zonder dat de rest daarvan schade ondervindt.

[1] Basile et al: Antibacterial and antioxidant activities in Sideritis italica (Miller) Greuter et Burdet essential oils in Journal of Ethnopharmacology - 2006

Bebaard ijzerkruid

Bebaard ijzerkruid (Sideritis barbellata) is slechts inheems in dennenbossen op La Palma, een eiland in de Atlantische Oceaan dat behoort tot het Canarische Eilanden. Het is een tot 80 centimeter hoog houtachtig struikje met zilverachtige groene blaadjes en dicht behaard met gelig-groene haartjes. Bebaard ijzerkruid bloeit met kleine bruingele bloemen.
De locale eilandbewoners noemen bebaard ijzerkruid salvia blanca ('witte salie') of chahorra, vermoedelijk afgeleid van het Portugese woord cochorro of cão 'hond'. Het is tevens de naam van de grootste vulkaan van het eiland.

De soortnaam, barbellata, is afkomstig uit het Latijn, waar het een verkleinwoord is van barba ofwel 'baard'. Het betekent dus 'kleine baard' en verklaart de vele haartjes die deze soort sieren. Natuurlijk heeft deze ijzerkruidsoort nog geen Nederlandse soortnaam, maar de verklaring van zijn Latijnse soortnaam levert een perfecte naam op: Bebaard ijzerkruid.

Bebaard ijzerkruid wordt traditioneel gebruikt als medicinale plant. Ze wordt als thee gedronken en de warme dampen worden geïnhaleerd ter behandeling van van reumatische pijn, bronchitis en urineweginfecties. Bovendien zou het de symptomen van de menopauze verminderen en de bloedsomloop te bevorderen.

IJzerkruid in Nederland

Het geslacht Sideritis, dat alle soorten ijzerkruid (of bergthee) in zich herbergt, komt voornamelijk voor in de meer warmere delen van Europa. In ons zo koele land komt ijzerkruid natuurlijk niet voor, want hier zijn de temperaturen simpelweg te laag om deze planten succesvol te laten opgroeien.
Toch duikt er heel af en toe een melding op van een waarneming van ijzerkruid in Nederland. Hoe dat kan is een raadsel, maar mogelijk dat het te maken heeft met de invoer van vervuild vogelzaad uit zuidelijk Europa.

Welke soorten zijn in Nederland aangetroffen, zult u zich nu natuurlijk ietwat nieuwsgierig afvragen. Welnu, dat zijn hyssopbladig ijzerkruid (Sideritis hyssopifolia), bergijzerkruid (Sideritis montana) en Romeins ijzerkruid (Sideritis romana).

Maar dat betekent direct ook dat het in theorie mogelijk moet zijn om op een beschut plekje in je tuin, waarbij de zon al snel de bodem kan verwarmen, een stukje vrij te maken voor je eigen persoonlijke ijzerkruidplantje.
Nu ontstaat echter een probleem: ik kon geen enkele zadenhandelaar in Nederland vinden die ijzerkruidzaden in het assortiment heeft opgenomen. Om hen te stimuleren dat wél te doen, krijgt de eerste die positief reageert hier een gratis reclame in de vorm van de zin 'Wil je eens proberen je eigen ijzerkruid (of bergthee) op te kweken, bestel je zaden dan hier'. Plus link naar de webshop.

IJzerkruid en Vochtverlies

Sommige mensen houden te veel vocht vast, wat zorgt voor een hogere druk op de bloedvaten. Plaspillen voeren het teveel aan vocht af. Dit doen ze door de aanmaak van urine in de nieren te stimuleren.
Plastabletten – de medische term is diuretica – worden door artsen voorgeschreven bij te hoge bloeddruk en (dreigend) hartfalen. Door het afdrijven van overtollig vocht komt er minder druk op de bloedvaten te staan.

Hoewel plastabletten wel degelijk je leven kunnen redden of verlengen, kleven er toch enige nadelen aan het langdurig gebruik van deze medicatie. De bijwerkingen van plastabletten zorgen in sommige gevallen voor een kaliumtekort. Dat zorgt voor klachten zoals spierpijn of spierzwakte in de bovenbenen en armen; ernstige vermoeidheidsverschijnselen; hartkloppingen en soms ernstige buikklachten. Ga bij klachten direct naar de arts. Ook als die klachten pas na meerdere weken of maanden ontstaan. Bij een kaliumtekort zal de arts kaliumsparende plastabletten moeten gaan voorschrijven.
Toch lijkt het interessant om de problemen eens op een meer natuurlijke manier aan te pakken. Van ijzerkruid is al eeuwenlang bekend dat een kop tisane (het woord 'thee' zou eigenlijk slechts gebruikt mogen worden voor échte thee) de urineproductie sterk kan verhogen. Je moet dus veel meer plassen. Het is dus een natuurlijk diuretica, dat wél de voordelen, maar niet de nadelen bezit van de voorgeschreven medicatie.

Probeer het eens, zou ik zeggen, maar bespreek het wel eerst met uw huisarts.